Nijemirdum heet "nieuw", maar het moet al een heel oud dorp zijn, want de plaatsen
waarvan de naam op -um eindigt zijn ontstaan vóór het jaar 1000. In die tijd was er nog geen
sprake van Nije- en Oudemirdum; kennelijk was er één dorp en dat heette "Mardum". Die
naam werd trouwens op heel wat verschillende manieren geschreven: Merthen, Merthum, in
1153, Mairden, uitgesproken als Maarden in 1328, en in 1336 Maerdum.
In de tweede helft van de veertiende eeuw zijn de dorpen waarschijnlijk gesplitst. In 1399 is
er sprake van Nuwe Merden, en later wordt het Naemardum, of Nijemirdum in 1484 en
Nijemardum in 1493. En in 1548 wordt er in het Latijn over Novamarden gesproken. In die
veertiende eeuw is er ook een kerk gekomen; vast en zeker eerst van hout en later ook van
baksteen. De legende van âlde Martha en jonge Martha, waarin de koeien de plaats van de
kerk aanwijzen, herinnert aan die tijd. Zulke legenden zijn trouwens over heel veel andere
kerken en plaatsen ook in omloop.
De legende van âlde Martha en jonge Martha
"Yn oerâlde tiden hawwe der yn dit gea twa susters wenne, dy't beide Marthe, Martha of Madzen (it
marde sa wat) hieten. De âldste fan de susters liet in tsjerke bouwe en dy tsjerke waard nei har
Aldemardum neamd. Nei ferrin fan jierren woe jonge Martha ek in tsjerke bouwe, mar wêr soe dy no
stean moatte. Hja wie der mei oan. Hja liet harren hoeder by har komme en frege him om rie. Hoeders
wiene wize minsken. Him tocht, it ûnskuldige fee moast it plak oanwize en dat barde doe ek. Hja lieten
de nachts de bisten oer it wide fjild doarmje, frij, dêr't hja gean woene. De oare moarn naam de hoeder
jonge Martha by de hân en naam har mei it fjild yn. "Op dizze hichte", sei er, en hy wiisde nei it hege
hôf, "lei it fee fan 'e moarn te wearkôgjen". En doe is der op dat plak in tsjerke kommen en it plak krige
de namme fan Nijemardum en sa hiet letter it doarp, dat dêr njonkenlytsen kaam, ek. Sa seit it
folksforhaal oer it ûntstean fan Aldemardum en Nijemardum."
Pier Winsemius schreef een "Chronique ofte hist. Geschiedenisse van Vrieslant". Omstreeks 1329 is het
volgende gebeurd: "Willem II sloech syn ooghe wederom op Ooster-Flie, waartoe de Friesen van de
Wester-Vlie zeer gedienstich waren. Zij roofden op de naeste Zeekant en haelden groote buyt uyt de
dorpen Nijemarden en Olde-marden ende naest gelegene".
In de tegenwoordige Staat uit 1788 wordt deze zelfde historie ook beschreven: "In 1329 deeden de
Westfriezen op deeze kust, die geene Zeedyken heeft wegens haare hoogte, eene landing, en roofden
grooten buit uit de toen aanzienlyke Dorpen van Nieuwe- en Oude Mardum".
Toen Theodoricus Benten toestemming vroeg om zich in Nijemardum als priester te vestigen, vermeldde
hij daarbij dat de St. Nicolaasparochie van Nijemirdum in de landstreken van Friesland lag, waar
mensen wonen die tamelijk ondernemend zijn. In een andere vertaling worden ze zelfs eigenzinnig
genoemd.
Nijemardum - Bron: "De Toer" door P. Bode (1988)